Άρης, ο λαϊκός αγωνιστής
Διονύση Χαριτοπουλου, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, Εξάντας, Αθήνα 2001
Ο Δ. Χαριτόπουλος στην ιστορική βιογραφία του Αρη Βελουχιώτη προσπαθεί να "αποκαταστήσει" το μύθο του με έναν σχετικά άνισο τρόπο, "αγιάζοντας" τον Αρη.
Ο Αρης Βελουχιώτης δεν είχε ανάγκη όσο ήταν ζωντανός τις "αγιαστούρες", έτσι και νεκρός δεν τις χρειάζεται. Ο Αρης βγήκε από τα σπλάχνα του αγωνιζόμενου λαού και ήταν εκφραστής του πόθου του λαού για λευτεριά, γι' αυτό, πάρα τις προσπάθειες σπίλωσης της μορφής του από πολλές πλευρές εξακολουθεί να θεωρείται ηγετική μορφή του λαϊκού κινήματος.
Χρησιμοποιώντας μια πλούσια βιβλιογραφία (230 τίτλοι βιβλίων και δεκάδες συνεντεύξεις και κείμενα αρχείων), ο συγγραφέας πλάθει το πρόσωπο του λαϊκού αγωνιστική Αρη Βελουχιώτη καθώς και το ιστορικό πλαίσιο της εποχής 1941-1945 με έναν ικανοποιητικό τρόπο, χρησιμοποιώντας αρκετά αποσπάσματα συναγωνιστών ή αντιπάλων του. Κάποιες από τις πηγές του ειδικά σε κρίσιμα ζητήματα είναι το λιγότερο αμφίβολης αξιοπιστίας.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε τη χρήση των αναμνήσεων του καπετάν Ορέστη (Α. Μουντριχας), ο οποίος έγινε μετά την απελευθέρωση "συνδικαλιστής" στο μέταλλο, κυνηγώντας απεργούς, και οι αναμνήσεις του δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "Απογευματινή" το 1958. Επίσης τα βιβλία του Νικηφόρου (Δ. Δημητρίου), πρωταγωνιστή των γεγονότων στην Τασκένδη το 1955 και υπερασπιστή της αντιστασιακής δράσης του Ε. Γιαννόπουλου.
Η χρήση αποσπασμάτων από άλλες πηγές πάντα ήταν μια "πονηρή" τακτική, με την έννοια ότι ο συγγραφέας, απομονώνοντας ένα απόσπάσμα, κατευθύνει τον αναγνώστη εκεί που αυτός θέλει, αλλοιώνοντας μερικές φορές το νόημα του αρχικού κειμένου. Η σταχυολόγηση αποσπασμάτων από τις πηγές με το προηγούμενο κριτήριο οδήγησε το συγγραφέα να προσπεράσει την περιγραφή του καπετάν Μπουκουβάλα για τη συγκέντρωση των καπεταναίων στη Λαμία, όπου περιέχεται ένα επεισόδιο μεταξύ Αρη και Ορέστη. Αλλά αν το ανέφερε δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη "μαρτυρία" του Ορέστη για τη συγκέντρωση, άλλωστε ο Ορέστης δεν ήταν μέλος του ΚΚΕ, ήταν πρώην ενωμοτάρχης.
Είναι σημαντική η συμβολή του έργου στην αποκάλυψη του ρόλου και τη δράση των Αγγλων στη χώρα μας, μέσα από τα κείμενα των ίδιων του πρακτόρων τους και αρχείων του Φόρειν Οφις και της γερμανική κατοχικής διοίκησης. Δράση που κύριο στόχο είχε την υπονόμευση-διάλυση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και τη δημιουργία των όρων για τον έλεγχο της χώρας μετά την απελευθέρωσή της από τους άγγλους ιμπεριαλιστές. Αναδεικνύει τη διαφορά μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ στην οργάνωση αλλά και στους στόχους τους: ο ΕΔΕΣ στηρίχθηκε στην αγγλική χρηματοδότηση (οι αξιωματικοί και οι αντάρτες του ήταν μισθοφόροι) και στήριξη, ενώ ο ΕΛΑΣ στον πατριωτισμό του λαού.
Προβάλλει το μεγαλείο της αντίστασης του ελληνικού λαού της πόλης και της υπαίθρου μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, αποδεικνύοντας τις αστείρευτες δυνάμεις του λαού. Υπερασπίζεται το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, καταρρίπτοντας μια σειρά προπαγανδιστικών δοξασιών της αντίδρασης που καλλιεργήθηκαν μετά την απελευθέρωση για να δικαιολογήσουν τις διώξεις των προοδευτικών Ελληνων και τη στελέχωση του νέου κρατικού μηχανισμού από δωσίλογους και ταγματασφαλίτες. Στιγματίζει τη στάση των "επίσημων" πολιτικών που ή έκαναν αντίσταση από το Κάιρο ή υποτάχτηκαν και συνεργάστηκαν με τους φασίστες κατακτητές ή, τέλος, στην καλύτερη περίπτωση, "κάθονταν στα αβγά τους" ευχόμενοι την απελευθέρωση της χώρας από τους "σύμμαχους" άγγλους ιμπεριαλιστές.
Περιγράφει με πειστικό τρόπο τη δύσκολη πρώτη περίοδο του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη, που το ξεπέρασμά της και η συγκρότησή του είναι αποτέλεσμα της προσωπικής δράσης του Αρη. Προσπάθεια που ανέδειξε τον Αρη ως τον αδιαμφισβήτητο πρωτοκαπετάνιο του ΕΛΑΣ και το όνομά του απέκτησε μυθικές διαστάσεις για το σκλαβωμένο λαό.
Στην προσπάθειά του "αγιασμού" ο συγγραφέας, με δεδομένη την "κόντρα" του Αρη Βελουχιώτη με το Π.Γ. του ΚΚΕ (Σιάντος, Ιωαννίδης), παρουσιάζει μια τάση υποτίμησης της οργανωμένης δράσης και πάλης μέσω των οργανώσεων του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και ταυτόχρονα παρουσιάζει ότι όλα τα θετικά της δράσης και της ανάπτυξης του ΕΛΑΣ όφειλονται στον Αρη και τα αρνητικά στις "μηχανορραφίες" των στελεχών του ΚΚΕ. Αλήθεια, το μαζικότατο αντάρτικο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία (οι μεγαλύτερες μονάδες του ΕΛΑΣ ήταν στη Θεσσαλία και τη Δ.Μακεδονία) οφείλεται μόνο στην ακτινοβολία του Αρη ή στη δράση των μελών και των στελεχών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ;
Εξήντα και πλέον χρόνια μετά αποτελεί βεβαιότητα πλέον ότι η πολιτική ηγεσία του ΚΚΕ (Σιάντος-Ιωαννίδης) ήταν τουλάχιστον ανεπαρκής και κατώτερη των περιστάσεων. Η πολιτική τους αδυναμίαα εκτίμησης των δυνατοτήτων του λαού (το 1944 το ΕΑΜ είχε 2.000.000 μέλη), των διεθνών εξελίξεων και των στρατιωτικών δυνατοτήτων του ΕΛΑΣ τούς οδήγησε στη λαθεμένη τακτική (συμβιβαστική απέναντι στους άγγλους ιμπεριαλιστές και την ξεπουλημένη αστική τάξη). Η συμβιβαστική τακτική σε συνδυασμό με τις αλληλοαναιρούμενες κατευθύνσεις σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο οδήγησαν το ΕΑΜ στις καταστροφικές συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας και στην ταφόπλακα του κινήματος στη Βάρκιζα. Ο συγγραφέας προσπερνάει το γεγονός ότι πλήθος στελεχών (ενδεικτικά μόνο να αναφέρουμε τον Π. Δανιηλίδη, τους θ. Μακρίδη και Γ. Μπλάνα) του ΚΚΕ από τότε είχαν εκφράσει τη διαφωνία τους (στο επίπεδο του κόμματος) στην πολιτική της ηγεσίας και θεωρεί ότι μόνο ο Αρης εξέφρασε διαφορετική άποψη. Τελικά βέβαια και αυτός πειθαρχούσε στις απόψεις του Π.Γ.
Προσπαθώντας ο συγγραφέας να ερμηνεύσει τη στάση του Π.Γ. του ΚΚΕ, πέρα απ' τις παραπάνω σωστές διατυπώσεις, αναπαράγει μια σειρά γνωστά μυθεύματα περί συμφωνίας μεταξύ Ι. Στάλιν και Τσόρτσιλ κ.λπ. (πηγή των παραπάνω πληροφοριών είναι «Η ιστορία του Ελληνικού Εθνους» ), "ξεχνώντας" ότι αν το Π.Γ. του ΚΚΕ είχε εμπιστοσύνη στις απόψεις του και στις δυνάμεις του λαού, δεν θα αποδεχόταν κανένα πατρονάρισμα, που μάλλον δεν υπήρξε ποτέ αλλά είναι στη φαντασία ιστορικών και στελεχών του ΚΚΕ που προσπαθούν να καλύψουν τις ευθύνες τους για τη λαθεμένη πολιτική τους. Είναι τουλάχιστο φαιδρό να υποστηρίζει κανείς ότι οι άγγλοι ιμπεριαλιστές "δέχτηκαν" την Ελλάδα ως αντάλλαγμα και "χάρισαν" την Κίνα.
Εν κατακλείδι, εκτιμώντας ότι το κίνημα ενάντια στους γερμανοϊταλούς φασίστες είναι δημιούργημα του λαού, έτσι λοιπόν η ιστορία και η εμπειρία του κινήματος της αντίστασης είναι υπόθεση του ίδιου του λαϊκού κινήματος και όχι ιστορικών που κρίνουν εξ αποστάσεως και εκ του ασφαλούς τους διαμορφωτές τις ιστορίας. Οταν το λαϊκό κίνημα θα αποκτήσει τη δύναμη και ευρύτητα που απαιτεί η εποχή που έρχεται, θα κρίνει μέσα από τον αγώνα του και την περίοδο εκείνη και θα ξαναγράψει την ιστορία από τη θέση του νικητή και όχι του ηττημένου. Τότε λοιπόν το λαϊκό κίνημα θα αποκαταστήσει και θα τοποθετήσει τον Αρη στο πάνθεον των ηρώων του.
Προλεταριακή Σημαία, φ. 445-446, 12/1/02
